Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Wim Kok
Wim Kok
21 oktober 2018

Wim Kok: de man van het ‘welbegrepen eigenbelang’

In alle lof over de staatsman Wim Kok (1938 – 2018) mag zijn bijdrage aan de eerste vormen van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) beslist niet vergeten worden. “Welbegrepen eigenbelang”, typeerde hij in Amsterdam-Zuidoost het MVO-manifest dat hem als premier werd aangeboden door het ArenA Initiatief, waarbij bedrijven in enkele jaren tijd duizenden inwoners van de aangrenzende stadswijk naar werk begeleidden.

Wim Kok stond bijna juichend op het podium in Amsterdam-Zuidoost, toen de resultaten van deze inspanningen bekend werden gemaakt. De werkloosheid was teruggedrongen van 17 duizend naar zesduizend werkzoekenden. Dit was precies wat hem voor ogen stond, toen zijn eerste paarse kabinet in 1994 het motto ‘Werk werk en nog eens werk’ koos. Na de sombere jaren ’80 met enorme werkloosheid moest deze wens een impuls geven aan de werkgelegenheid. 

Op een heel vroege ochtend, in 1997, kwam in Amsterdam-Zuidoost op een 'ontbijtconferentie' een bonte groep mensen bij elkaar. De stemming was kordaat. Een nieuw netwerk werd geboren. De naam: het ArenA Initiatief, genoemd naar het net geopende nieuwe stadion van Ajax. Het personeelsbeleid van de ArenA was de aanleiding voor het vroege aflopen van zoveel wekkers. Waarom haalde de ArenA studenten uit de binnenstad als suppoost binnen, terwijl de aangrenzende stadswijk de Bijlmer 17 duizend werkzoekenden telde? De kloof tussen wonen en werken moest worden overbrugd.

En slaagde op grandioze wijze. In 2003 stond de meter in Amsterdam-Zuidoost op slechts zesduizend werkzoekenden. Zelfs Schiphol leverde een forse bijdrage aan dit sociale succes.

Het succes van dit ‘voorbeeldproject’ heb ik van dichtbij mogen meemaken. Aan de zijde van de inspirerende directeur Marcel La Rose van de Bedrijvenvereniging Zuidoost heb ik meegedacht over de realisering van zijn onorthodoxe vondsten. 

Het Arbeidsbureau en het commerciele uitzendbureau Randstad werkten voor het eerst in hun geschiedenis samen en kenden door hun gezamenlijke loket een zeldzaam snelle doorstroming van klanten. De maatschappelijke organisaties in Zuidoost gingen op z’n Amerikaans canvassend de wijk in en klampten in de flats iedereen zonder werk aan. Een plaatselijk radiostation ondersteunde met wekelijkse uitzendingen de kansen op ‘jobs’ die er waren. De cabaretière Jetty Mathurin zorgde op bijeenkomsten voor cultureel begrip bij de overwegend blanke directies uit het bedrijvengebied, met haar innemende creatie ‘Taante’. Surinaamse cateraars zorgden op bijeenkomsten voor onvergetelijke culinaire uitstapjes. 

Alle inspanningen resulteerden in een manifest waarin de uitgangspunten voor dit Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) werden opgesteld en aan Kok werden aangeboden. Premier Kok bevestigde deze omslag in denken in het bedrijfsleven met een quote die hij ontleende aan de filosoof Adam Smith (1723-1790), die het standaardwerk ‘The Wealth of Nations’ schreef . Daarin betoogde de Schotse denken dat de bakker er alle belang bij had om uit puur eigenbelang te ondernemen. Als hij zoveel mogelijk wilde verdienen met zijn brood, zal hij tot een optimale balans tussen kwaliteit en prijs moeten komen. 

Het was Wim Kok die deze gedachte daarop sterk verbreedde. Hij maakte duidelijk  dat de bakker bovendien voor zijn naaste omgeving moet zorgen, door mensen fatsoenlijk werk aan te bieden. In MVO-kringen staat dit principe nog steeds te boek als ‘a license to operate’.

Jan Bom