GroenLinks, de ChristenUnie en de Partij voor de Dieren vinden dat de tijd van vrijblijvendheid in maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) voorbij is. Zij willen MVO wettelijk verankeren. Ook de PvdA en de SP hebben voorstellen in die richting, zoals een verbod op import van producten waar kinderarbeid aan kleeft. Dat blijkt uit de MVO Kieswijzer van het MVO Platform.

De MVO Kieswijzer laat zien welke politieke partijen het aandurven om de overheid een stevige rol te laten spelen bij maatschappelijk verantwoord ondernemen: “De ChristenUnie komt naar voren als de partij met de meest uitgewerkte ideeën over MVO-beleid. De Partij voor de Dieren en GroenLinks nemen de tweede en derde plek in. Veel andere partijen, waaronder VVD, CDA en PVV, zien geen of nauwelijks een rol voor de overheid in MVO.”

Het is een belangrijk punt, nu blijkt dat een groot deel van het MKB totaal geen trek heeft om te verduurzamen. Dat bleek een jaar geleden uit onderzoek van Bureau Berenschot. De Rijksoverheid laat een gat vallen door de steun aan MVO Nederland (met als opdracht het MKB te verduurzamen) nu al af te bouwen, maar tegelijkertijd honderdduizenden bedrijven die zich niet toegankelijk toonden voor verduurzaming op andere manier tot duurzaamheid aan te zetten.

Welke voorstellen doen politieke partijen als het gaat om wettelijke verankering van MVO-beleid?

Eerst maar eens de enige –huidige- regeringspartij die stappen in deze richting wil zetten:

De PvdA stelt wetgeving voor om de verkoop en import van producten die met kinderarbeid tot stand zijn gebracht te verbieden. Ook wil de partij dat bedrijven erop aangesproken, en zelfs aangeklaagd, kunnen worden als zij niet aan de internationale OESO- en ILO-normen voldoen. Hoe dit uitgewerkt wordt, los van kinderarbeid, is echter niet heel duidelijk, volgens het MVO Platform.

Uit het programma van de PvdA:

+ “In de mondiaal georganiseerde economie dreigt te vaak een ‘race naar de bodem’, waarin bijna alles geoorloofd lijkt in de strijd om de laagste prijs; grondstoffen worden schaamteloos uitgeput en elementaire arbeidsvoorwaarden getart. Wij leggen ons daar niet bij neer en willen dat de overheid beschermt en sanctioneert waar fiscale, ecologische en sociale grenzen worden overschreden.”

+ “Wij willen via wetgeving de verkoop en import van producten verbieden die met kinderarbeid tot stand zijn gebracht.”

+ "Ook willen we dat bedrijven erop aangesproken en aangeklaagd kunnen worden als zij niet aan internationale normen zoals de OESO- of ILO-normen voldoen, en bijvoorbeeld producten van kinderarbeid in Nederland verkopen."

Uit het programma van GroenLinks.

GroenLinks doet diverse voorstellen voor bindende wetgeving voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hiervoor verwijst de partij ook naar concrete voorstellen op Europees niveau.

+ “Binnen de Europese Unie ijvert Nederland ervoor dat bedrijven geen grondstoffen gebruiken waarvan de winning of productie verbonden is met conflicten, uitbuiting, landroof of grote milieuschade.”

+ “Nederland wordt koploper in internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen. We stellen strenge eisen voor leefbare lonen, veilige arbeidsomstandigheden, en milieuzorg in productielanden. We dwingen meer transparantie af over de gehele productieketen, van grondstofwinning tot afvalverwerking.”

+ “De EU bevordert maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat vereist:

d) een wet die bedrijven verplicht tot openheid over de herkomst van grondstoffen, zoals conflictmineralen, en tot due diligence (gepaste  zorgvuldigheid), en de import van grondstoffen  die zijn verkregen met geweld of ernstige  mensenrechtenschendingen verbiedt.

e) (keten)aansprakelijkheid van Europese bedrijven voor ernstige milieumisdrijven en schendingen van mensenrechten en  fundamentele arbeidsrechten, zodat slachtoffers  van bijvoorbeeld olielekkages of branden in textielfabrieken binnen de EU kunnen procederen tegen deze bedrijven.”

+ “De OESO-richtlijnen en UN Guiding Principles over verantwoord ondernemen zijn nuttige richtlijnen, maar er bestaat geen mechanisme om af te dwingen dat bedrijven deze richtlijnen ook echt naleven. Ook de IMVO-convenanten die onder leiding van Minister Ploumen worden opgesteld zijn een tandeloze tijger. GroenLinks wil daarom bindende wetgeving voor bedrijven om uitbuiting van mens en milieu tegen te gaan.”

Uit het programma van de CU

De Christenunie stelt wetgeving voor omtrent de (internationale) zorgplicht van achterblijvers en een wettelijke ondergrens op het gebied van mensenrechten en eerlijke handel in risicosectoren.

+ “Heldere codes betreffende de (internationale) zorgplicht en rapportageplicht van bedrijven op het gebied van arbeid, mensenrechten, milieu en eerlijke handelspraktijken. Wettelijke regelgeving van deze zorgplicht als een sector onredelijk lang geen stappen onderneemt of als er een grote groep van achterblijvers is.”

+ “Binnen risicosectoren komt een wettelijke ondergrens voor bedrijven op het gebied van mensenrechten en eerlijke handel. Bedrijven die weigeren om kinderarbeid of dwangarbeid uit de productieketen te weren, krijgen een sanctie opgelegd door een onafhankelijke toezichthouder. Middelgrote en grote ondernemingen moeten verplicht rapporteren over de omgang met mens en milieu in productieketens, ook richting consumenten.”

Uit het programma van de Partij voor de Dieren

De PvdD bepleit diverse verplichtingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

+ “We willen af van het vrijblijvende karakter van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Naast een MVO-toezichthouder komen er duidelijke afspraken over rapportage van inspanningen en resultaten door bedrijven. Bedrijven worden verplicht om mensenrechtenschendingen (inclusief kinderarbeid), milieuvervuiling, dierenwelzijnsaantasting en biodiversiteitsverlies in hun ketens te identificeren, te voorkomen en aan te pakken.”

Uit het programma van de SP

+ “De SP wil dat er regels worden gemaakt voor bedrijven die overzee zaken doen. Anders dan de neoliberale visie van een aantal andere partijen gelooft de SP dat de overheid eisen mag stellen aan de verantwoordelijkheid van ondernemen ver weg omdat consumenten het recht hebben om te weten of de maker van het product dat ze kopen eerlijk is betaald, of dat het geld alleen maar in de diepe zakken van een handelaar achterbleef”.

+ “Nederlandse bedrijven met dochterondernemingen zijn aansprakelijk voor de werkwijze van het dochterbedrijf in den vreemde.”

Waar blijft D66 op dit punt?

Waar blijft D66, die met Kamerlid Stientje van Veldhoven een van de groenste politici van Nederland in huis heeft? Het MVO Platform stelt: “Opmerkelijk is dat D66, die zich geregeld profileert als duurzaamheidspartij, juist niets aan bedrijven wil opleggen.” De partij houdt zich volgens de kieswijzer erg op de vlakte:

+ “Toekomstvaste ontwikkeling ontstaat alleen in een duurzame economische context. Daarom bevorderen wij internationale handel waarbij iedereen zich aan hoge normen houdt en streven wij naar gelijkwaardige economische kansen voor mannen en vrouwen. Wij zetten ons in voor duurzame productiemethoden en investeren in trainingen gericht op vaardigheden en kennis van ondernemers. Het Nederlandse bedrijfsleven is voor deze inspanningen een onontbeerlijke partner.”

Blij was D66 niet met deze kwalificatie. Er volgde een reactie richting de makers. "D66 zet zich in voor een ambitieuzere, snellere en meer bindende invulling van de convenanten, waarbij ook toezicht mogelijkheden en toegankelijkheid van klachtrecht grote aandacht hebben. Voorts zet D66 zich continu in dat de convenanten, waar momenteel over onderhandeld wordt, sneller tot stand komen, ambitieuzer zijn, een hoger bindend gehalte kennen en dat toegankelijkheid, onafhankelijkheid en effectiviteit van toezicht en klachtenprocedures daarbinnen gewaarborgd zijn. Allemaal elementen die bijdragen aan het bieden van openheid door bedrijven en het stimuleren van MVO."

Zie ook de andere vergelijkingspunten in de MVO Kieswijzer, zoals transparantie, arbeidsomstandigheden en belastingontwijking.