Skip to main content
P+ Logo
Best Practices voor een duurzame toekomst
Tine de Moor, foto P+ People Planet Profit
Tine de Moor, foto P+ People Planet Profit
04 maart 2017

Historische les: Overleg beter dan sancties

Organisaties met een overlegcultuur bestaan veel langer dan clubs die de leden met sancties bij de les proberen te houden. In het verleden zelfs eeuwen langer.

De historica Tine de Moor noemt dit een ‘wijze les’ uit het verleden. Ze dook in de boekhouding van Markegemeenschappen, die ontstonden tijdens de eerste golf van burgercollectieven, in de Middeleeuwen.

De Moor in de P+ Special van deze week: “Op het platteland ontstaat pacht, geld dat je voor gebruik van landbouwgrond aan een leenheer of een edele moet betalen. Lokalen heren waren het, want een overheid ontbrak nog. Het boerenbedrijf was gemengd: akkerbouw en veeteelt. Dat laatste was ook nodig om de grond te bemesten. De koeien liet men grazen op onontgonnen terrein, ook eigendom van de heren. Om dat te regelen ontstonden markegemeenschappen, die bepaalden onder welke voorwaarden het vee op deze ‘gemene gronden’ mocht grazen. De melk moest vaak ten goede komen aan de eigen dorpsgemeenschap, mocht niet daarbuiten verkocht worden.”

Hoe zorgde je er nu voor dat alle deelnemers zich aan deze voorwaarden hielden?

De Moor ontdekte dat er grofweg twee soorten van aanpak waren. “Wie het langste overleefden, waren de markegemeenschappen die de meeste tijd staken in beraadslaging met de leden, niet diegenen die de meeste tijd staken in het opleggen van sancties voor wie zich niet aan de regels hield. Dat had ik nooit gedacht.”

De verklaring is echter logisch: “Het naleven van sancties is duur, want straffen opleggen betekent dat je die ook moet opvolgen. Dat is een moeizaam proces. Wie voerde ze uit? Daar was in een gemeenschap niet veel animo voor, want je maakte je er niet populair mee. Het loonde veel meer om tijd te steken in het bijeen brengen van de leden om de sociale cohesie te versterken. Dat was een wijze les.”

Deze les is nog even actueel als 500 jaar geleden. Ook nu weer kruipen overal in Nederland mensen bij elkaar om zelf oplossingen te organiseren voor marktfalen en een terugtredende overheid.

Download dit fascinerende verhaal uit de P+ Special van deze week. Gratis als PDF.